Od pewnego czasu w polskim porządku prawnym istnieje instytucja notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Jest to forma równoważna do postanowienia sądu o nabyciu spadku. Poświadczenie zostało wprowadzone dla przyspieszenia i ułatwienia postępowań spadkowych a jednocześnie odciążenia pracy sądów. Do wyboru spadkobierców należy decyzja który wariant wybiorą.
Koszt postępowania spadkowego przed notariuszem jest nieco wyższy niż przed sądem (150 zł + VAT plus 50 zł w przypadku otwierania testamentu wobec 50 zł brutto), nie mniej szybkość i bezproblemowość wizyty u notariusza może przeważyć argument finansowy.
Umówienie się w kancelarii jest dużo wygodniejsze niż oczekiwanie, nawet kilku miesięczne, na wyznaczenie posiedzenia. Ponadto aktem poświadczenia można posługiwać się od razu, a postanowienie sądu musi się dopiero uprawomocnić.
Do aktu muszą się stawić wszyscy spadkobiercy, którzy w obliczu notariusza złożą stosowne zapewnienia spadkowe. Muszą być zgodni i nie mogą działać przez pełnomocników, w innym wypadku trzeba udać się do sądu. Niezbędne jest przygotowanie dokumentów, bez względu na to czy będziemy mieli do czynienia z dziedziczeniem z ustawy czy testamentu:
- dowodów tożsamości stawających
- odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy i jego odpis aktu małżeństwa jeżeli był w związku małżeńskim
- odpisy aktów urodzenia spadkobierców oraz dla zamężnych spadkobierczyń akt małżeństwa
- numer PESEL zmarłego, uprawdopodobniony dokumentem (np. dowodem osobistym, bądź pismem urzędowym)
- wszystkie znane testamenty
- numery ksiąg wieczystych nieruchomości pozostawionych przez spadkodawcę.
Ten ostatni obowiązek wynika z zawiadamiania sądów wieczysto - księgowych o poświadczeniu dziedziczenia, które mogą pod karą grzywny do 10 000 zł przymusić do ujawnienia nowych właścicieli w księdze wieczystej.
Po wykonaniu i zarejestrowaniu aktu dziedziczenia, zostają one dostępne w publicznym systemie informatycznym Krajowej Rady Notarialnej, za pośrednictwem numeru PESEL zmarłego.
W ramach postępowania przed notariuszem należy złożyć oświadczenie spadkowe, o ile od dnia nie minęło 6 miesięcy, o przyjęciu spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza lub o odrzuceniu spadku. W późniejszym terminie ustawa zakłada przyjęcie spadku wprost czyli ze wszystkimi długami bez limitu odpowiedzialności.
Możliwość postępowania spadkowego jest ograniczona w sytuacji gdy spadkodawca zostawił testament szczególny (np. ustny), był cudzoziemcem lub w skład spadku wchodzą nieruchomości poza granicami Polski. Jeżeli wśród spadkobierców są dzieci, notariusz może stwierdzić konieczność wydania odpowiedniego orzeczenia przez sąd rodzinny i odmówi wystawienia aktu.
