Przepisy prawne, które określają odpowiedzialność karną za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej, stanowią prawo karne.
Prawo karne ma spełniać wiele funkcji. Pierwszą, którą można wyróżnić, jest funkcja sprawiedliwościowa. Jej realizacja odbywa się poprzez zaspokojenie poczucia sprawiedliwości odczuwanego przez pokrzywdzonego oraz społeczeństwo w wyniku odpowiedniego ukarania sprawcy. Kolejna funkcja prawa karnego to funkcja kompensacyjna: odnosi się ona nie do samego poczucia sprawiedliwości, a do konieczności naprawienia wyrządzonego poszkodowanemu zła przez odpowiednie odszkodowanie, zadośćuczynienie lub inne środki prawne. Z kolei funkcja ochronna określa cel ochrony dóbr o niemarginalnym znaczeniu przed atakami naruszającymi normy. Prawo karne powinno również pełnić rolę gwarancyjną, która polega na zabezpieczaniu jednostek przed nadmiernym, nieuzasadnionym ingerowaniem w ich prawa „w imię realizacji funkcji ochronnej”. Ostatnią określaną przez doktrynę funkcją prawa karnego jest funkcja prewencyjna, która określa, iż prawo karne powinno pełnić funkcję zapobiegawczą i wychowawczą dla społeczeństwa i w ten sposób przyczyniać się do obniżania przestępczości.
Można wyróżnić różne elementy prawa karnego ze względu na przedmiot regulacji. Prawem karnym sensu stricto nazywamy prawo karne materialne, które bezpośrednio opisuje czyny stanowiące przestępstwa i kary przysługujące za ich popełnienie, a także środki prawne, które należy stosować wobec sprawców przestępstw.
Inna część prawa karnego sensu largo to prawo karne procesowe (formalne), określające sposób postępowania w związku ze sprawami dotyczącymi czynów zabronionych wyszczególnionych w prawie karnym sensu stricto.
Z kolei prawo karne wykonawcze stanowi o sposobach wykonywania kar, środków karnych i zabezpieczających oraz pozostałych rozstrzygnięć powstałych w toku spraw karnych.
Warto pamiętać, iż prawo nieletnich określające sposób postępowania z osobami nieletnimi będącymi sprawcami czynów karalnych nie wchodzi w skład prawa karnego.
Innym kryterium, wedle którego można dzielić prawo karne, jest kryterium zastosowania. Powstały przy jego użyciu podział pozwala na zróżnicowanie prawa karnego na prawo karne powszechne – dotyczące wszystkich osób – oraz prawo karne indywidualne, które normuje konkretne sfery interesów lub dotyczy specyficznej grupy osób – na przykład wojskowych.
Prawo karne można również podzielić w związku z różną wagą zabronionych czynów. W ten sposób wyszczególnić można prawo wykroczeń, które zajmuje się czynami zabronionymi o niskiej szkodliwości społecznej, oraz prawo karne sensu stricto, którego przedmiotem są czyny poważne, stanowiące większe zagrożenie dla społeczeństwa.
