Upadłość konsumencka została wprowadzona do prawa upadłościowego obowiązującego w Polsce w 2009 roku. W ciągu ostatnich lat doczekała się duża nowelizacja (31 grudnia 2014 roku), a rok 2016 przyniósł kilka kolejnych zmian.
Wniosek o upadłość konsumencką zgłasza dłużnik, a o jej ogłoszeniu decyduje sąd rejonowy. W 2016 roku zostało umożliwione wszczęcie postępowania tego typu przez wierzycieli, jeśli osoba fizyczna była przedsiębiorcą, a od czasu zaprzestania przez nią działalności nie upłynął rok.
Aby upadłość mogła być ogłoszona, konieczne jest wystąpienie konkretnych warunków. Przede wszystkim upadłość musi być wynikiem wystąpienia czynników niezależnych od dłużnika, o nadzwyczajnym charakterze – na przykład groźnego wypadku lub choroby, czy też utraty pracy. Ponadto, ogłoszenie upadłości jest możliwe nie częściej, niż raz w ciągu 10 lat.
W celu skorzystania z możliwości ogłoszenia upadłości należy złożyć właściwy wniosek do odpowiedniego sądu upadłościowego. Od 2016 roku wniosek taki jest składany na formularzu, co jest znaczącym ułatwieniem dla dłużników – taka forma upraszcza procedurę składania wniosku, chroniąc osoby wnioskujące o ogłoszenie upadłości przed błędami formalnymi. Opłata uiszczana w związku ze składaniem wniosku wynosi 30 złotych.
Dłużnik wymienia we wniosku elementy wchodzące w skład swojego majątku. Kodeks postępowania cywilnego określa jednak składniki niepodlegające zajęciu. Celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie i umożliwienie powrotu do normalnego funkcjonowania, zatem najlepsza możliwa realizacja żądań wierzycieli musi być połączona z pozostawieniem dobytku pozwalającego na godne życie i utrzymanie egzystencjalnych podstaw.
Majątek dłużnika w toku postępowania upadłościowego jest licytowany w celu umożliwienia spłaty jego zobowiązań. Jeśli jedną z licytowanych części majątku była nieruchomość, dłużnik otrzymuje część środków z licytacji na wynajem mieszkania dla rodziny przez okres 2 lat.
Dodatkowy plan spłat jest ustalany indywidualnie zależnie od sytuacji zarobkowej i potrzeb życiowych dłużnika oraz jego rodziny. Oczywiście nie zachodzi potrzeba ustalenia planu spłat, jeśli suma uzyskana w toku licytacji majątku okazała się wystarczająca dla pokrycia zobowiązań dłużnika. Plan spłat zostaje rozpisany na okres nie dłuższy niż 36 miesięcy, a w związku z dostosowywaniem go w zależności od sytuacji spłacającego, poszczególne „raty” mogą się wahać od kilkudziesięciu do kilkuset złotych. Po zrealizowaniu planu spłat, niespłacone długi zostają umorzone i w związku z tym następuje oddłużenie dłużnika.
Nowelizacja z 2014 roku znacznie ułatwiła dostęp osób fizycznych do upadłości konsumenckiej (na przykład poprzez obniżenie opłat). Prawdopodobnie w związku z tym w 2015 roku nastąpił bardzo znaczny wzrost orzeczeń o upadłości konsumenckiej.
